Дачка Балотніка,

альбо Казка аб мінскай рацэ

Жыхары Мінска кажуць, што кожную вясну над паркам Дружбы народаў у Мінску, над вуліцамі Кульман, Карастаянавай і Багдановіча кружыць бусел. У гэтых месцах бегла некалі рака Пярэспа. Але куды ж яна знікла да нашага часу? А можа, штотыднёвік «Аргументы і факты» ведае, чаму рака Пярэспа нябачная сёння?

У старадаўнія часы Камароўскае балота раскінулася на ўвесь абшар. Дзялілі яго паміж сабой гаспадар балота Балотнік, Багнік - нячыстая сіла, вадзяны жыхар Баламуцень і балотная чарціха Лайма. Адзін іх выгляд мог так напалохаць чалавека, што той губляў сілы і навекі зацягвала яго дрыгва.

Балотнік лічыў сябе галоўным на балоце. Аднойчы ён пацягнуў у свой палац пад дрыгвою дзяўчыну. Хоць і быў ён амаль сляпым, але разгледзеў яе прыгажосць, і сталі яны жыць разам. Нарадзілася ў іх дачка. Калі вырасла, стала такой жа прыгажуняй, як і яе маці. Доўгія валасы заплятала ў тоўстую касу колеру залацістага пяску. Ад гэтай касы і імя яе пайшло – Пярэспа, бо людзі называлі пярэспамі доўгія пясчаныя косы, якія вада намывала на рэках.

Зачараваны Бусел

Нікуды Балотнік не адпускаў прыгажуню дачку. Дазволіў ёй жыць толькі на беразе чыстага ручая. Там дзяўчына і сустрэла Бусла, які закахаўся ў Пярэспу. Кожны дзень прылятаў ён да ручая.

- Што ты ўсё ходзіш за мной? - пыталася ў яго дзяўчына. - Якая мы з табой пара?

- Нікому я гэтага не казаў, але ты ведай. Нядоўга мне быць буслом. Я ж не птушка, а тутэйшы хлопец, паляўнічы і рыбак. Дажбог раззлаваўся на мяне за тое, што я выпусціў з яго мяшка ўсіх жаб, вужоў і іншых гадаў. На тры вясны і тры лета ператварыў ён мяне ў птушку, каб я сабраў усіх назад. Праз тры дні я зноў стану чалавекам.

Падслухаў размову Бусла і Пярэспы бацька дзяўчыны Балотнік. І прыдумаў, як нашкодзіць Буслу, каб разлучыць яго з дзяўчынай. Выкраў ён мяшок Бусла і выпусціў усіх, хто там быў - жаб, вужоў і іншых гадаў. А яшчэ нагнаў на зямлю са свайго падбалотнага царства столькі жаб ды вужоў, што ніхто да сённяшняга дня не можа іх злічыць. Убачыў Дажбог, што не выканаў Бусел яго задання, і сказаў, што цяпер застанецца хлопец буслом назаўжды.

Засмуціўся Бусел. Узняўся высока-высока ў неба.

- Бывай, Пярэспа! - гучна закрычаў ён. - Лячу на край зямлі. Ёсць там святое возера. Калі буду купацца ў ім, зноў стану чалавекам. Тады вярнуся да цябе вясной.

Доўга чакала Пярэспа Бусла. Не ведала дзяўчына, што Бусел знайшоў у цёплых краях святое возера, акунуўся ў яго воды і зноў стаў чалавекам. Але не так усё проста. Людзьмі птушкі маглі заставацца толькі да вясны. Калі ж настаў час адлёту ў родны край, ва ўсіх зноў вырасталі крылы. Бусел прыляцеў да Камароўскага балота, але не мог трапіць на вочы дзяўчыне.

Аржавень-жаніх

А ў гэты час у палацы Балотніка з'явіўся Аржавень - нячыстая сіла іржавых балот. Тоўсты, увесь у зялёнай ціне, быў ён далёкім сваяком Балотніка. Закахаўся ён у Пярэспу і захацеў забраць яе ў свой палац. Аддаваў Балотніку за яе частку свайго балота, а таму толькі гэта і трэба было.

- Не! - адказала Пярэспа. - Рэжце мяне асакой, а за гэтага ржавага нячысціка не пайду. Лепш у Свіслач кінуся, у глыбокае месца.

Выскачыла Пярэспа з палаца, да Свіслачы пабегла, скокнула ў ваду з высокага берага. Яшчэ імгненне - і знікне яна ў глыбокай яме. Але падхапіў Пярэспу сонечны бог урадлівасці і кахання Ярыла, які быў сынам Дажбога, бога сонца, і Лады, багіні вясны. Памчаў Ярыла дзяўчыну за самыя высокія аблокі ў свой нябесны палац.

Там, дзе бегла дзяўчына, па яе слядах на балоце пацёк ручай. Ён станавіўся ўсё шырэй і глыбей. І вось ужо сапраўдная рака вырвалася з балота і вясёлым вадаспадам упала ў Свіслач. Назвалі гэтую раку Пярэспай.

Дзякуем нашаму чытачу Віктару Крукоўскаму, які даслаў краязнаўчую казку ў рэдакцыю «АіФ».